«Ҫынтан милиционер пулать, милиционертан ҫын пулмасть» сӑмах ҫаврӑнӑшӗ халь тухса кайнӑскер мар. Айӑпа йышӑнтарасшӑн апла хӗненӗ, капла тунӑ йышши хыпарсене вуласан чун ҫӳҫенсе каятчӗ. Халӗ йӗрке хуралҫисен пуҫлӑхӗсем ӗҫтешӗсене — хӑйсене пӑхӑнакансене — пуҫтахланма памасси пирки вӗҫӗмех калаҫҫӗ, шантараҫҫӗ. Чӑн та, пакун таврашне пӑхмасӑрах явап тыттарнӑ тӗслӗхсене те вӗсем асӑнкалаҫҫӗ.
Кӑҫалхи кӑрлач уйӑхӗнче ШӖМӗн Етӗрне районӗнчи пай пуҫлӑхӗ пулнӑ Олег Тевянов тӗлӗшпе пуҫиле ӗҫ пуҫарнӑ пулнӑ иккен. Ӑна пӗлтӗрхи утӑ уйӑхӗн 3-мӗшӗнче ӳсӗр арҫынна камерӑра хӗненӗ тесе айӑпланӑ. Ара, лешӗн тата ӳт-пӳ ҫинче суранӗсем те пулнӑ. Ӗҫтешӗсем видеокамера ӳкернине пӑхнӑ та Тевянов камерӑна кӗменнине, ҫавна май ӳсӗре хӗнеме пултарайманнине палӑртнӑ. Экс-полицейские хирӗҫле пуҫарнӑ ӗҫе халӗ чарса лартнӑ. Саккунпа ӑна пуҫиле ӗҫ пуҫарса кӑмӑл-сипет тӗлӗшӗнчен сиен кӳнӗшӗн саплаштармалла тата реабилитацилемелле.
Етӗрне районӗнчи тӳре-шара ачасен канӑвне вырӑнсенче, тӗрӗсрех, шкул ҫумӗнчи лагерьсенче, епле йӗркеленине тӗрӗсленӗ.
Хайхисем тем те пӗр пӑхнӑ: епле апатлантарнине хакланинчен тытӑнса пушӑ вӑхӑта ачасем епле ирттерни таранах. Тӗрӗслевҫӗсем 18 шкула ҫитсе ҫаврӑннӑ. Лагерьсенче кашнинчех кунне икӗ хутчен вӗри апатпа сӑйлаҫҫӗ иккен. Унӑн хакӗ 69 тенке кайса ларать. Санитарипе эпидемиологи правилисене пӑхӑнни пирки каласан, йӗркене, пӗтӗмӗшле илсен, тытса пыраҫҫӗ иккен.
Лагерьсенче профиль программӑсене те пурнӑҫа кӗртеҫҫӗ-мӗн. Уйрӑмах лайӑх енпе Етӗрне хулинчи 3-мӗш, Кӑкшӑмри, Юванри, Мӑн Явӑшри пӗтӗмӗшле пӗлӳ паракан шкулсене* Етӗрнери 1-мӗш гимназие палӑртнӑ. Унта ачасен канӑвне, сиплевне тата ӗҫлевне аван йӗркеленӗ иккен.
Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, шкул ҫумӗнчи сывлӑха ҫирӗплетмелли лагерьсем ӗҫе аванрах, апатлантарассин пахалӑхне лайӑхрах йӗркеленине палӑртнӑ.
Сӑнсем (17)
Чӑвашӑн авалхи йӑли-йӗркисене сума суса ҫулсерен пирӗн республикӑра ҫынсем ҫурхи аки-сухи ӗҫӗсем вӗҫленине палӑртакан уява — Акатуя — пуҫтарӑнаҫҫӗ.
Паян, ҫӗртмен 15-мӗшӗнче, Етӗрне районӗн ҫыннисем те Пионерсен хирне пухӑнса уява чаплӑн ирттерчӗҫ.
Етӗрнери алӗҫ ӑстисем 10 сехетренпех хӑйсен пултарулӑхӗпе паллаштарма лавккасем уҫса куравсем ирттернӗ, суту-илӳ ӗҫне тытса пынӑ. Ял тӑрӑхӗсем хӑйсен ӗҫӗ-хӗлне ятарлӑ картишсенче сӑнласа кӑтартасси йӗркене кӗчӗ ӗнтӗ — Етӗрне районӗн уявӗ те вӗсемсӗр иртмерӗ. Ял хуҫалӑх ӗҫӗнче хӑйсене чи хастаррӑн кӑтартнисене ятарлӑ хутсемпе тата парнесемпе чыслани пирки те калас пулать.
Акатуя пухӑннӑ ҫынсем валли юрӑҫсем ятарлӑ концерт хатӗрленӗ пулнӑ. Вӑл вӗсен кӑмӑлне самаях ҫӗклерӗ, уйрӑмах ача-пӑчасен пултарулӑхӗ.
Уяв ӑнӑҫлӑ иртнӗ. Ватти-вӗтти те Акатуйра тивӗҫлипех канма, савӑнпа, уява килленме пултарнӑ.
Сӑнсем (20)
Етӗрне районӗнчи Тури Ачакри шкула Чӑваш Енри паллӑ хресченӗн Аркадий Айдак ятне парӗҫ. Кун пирки район администрацийӗн пуҫлӑхӗ В.Н. Кузьмин сумлӑ ҫынна асӑнса ирттернӗ мероприяти вӑхӑтӗнче пӗлтернӗ. Вырӑнти вӗренӳ заведенийӗ ҫӗнӗ вӗренӳ ҫулӗнчен Айдак ячӗллӗ пулса тӑрӗ.
Пурӑннӑ пулсан Аркадий Павлович ӗнер 76 ҫул тултаратчӗ. Вӑл пӗлтӗрхи авӑн уйӑхӗнче куҫне хупрӗ. «Ленинская искра» хуҫалӑха чапа кӑларнӑ ҫынна асӑнса ӗнер Етӗрне районӗнче экочупу иртесси, ятарлӑ стелла уҫма палӑртни пирки эпир хыпарланӑччӗ.
Мероприятие тӗрлӗ шайри ҫынсем — ҫав шутра чӑваш парламенчӗн депутачӗсем, федераци канашӗн членӗ — таранах хутшӑннӑ.
Етӗрне районӗнчи «Ленинская искра» хуҫалӑх хӑй вӑхӑтӗнче питӗ кӗрлесе тӑнӑ. Тӳррипе, хуҫалӑх Аркадий Айдак ячӗпе тачӑ ҫыхӑннӑ — тилхепене вӑл 45 ҫул тытса пынӑ.
Ыран Аркадий Айдак ячӗпе асӑну мероприятийӗ иртмелле. Сӑмах май, пӗлтӗр ӑна, хӑй ҫаралнӑ кун — ҫӗртмен 7-мӗшӗнче — «Чӑваш Республикин хисеплӗ ҫынни» ятпа чысланӑччӗ. Пӗлтӗрхи авӑн уйӑхӗн 9-мӗшӗнче вӑл пирӗнтен ӗмӗрлӗхе уйрӑлчӗ. Унӑн мухтавлӑ ӗҫӗсене сума суса «Экомарафон-2013» ирттермелле. Унта хутшӑнакансем чӑваш хресченӗн ҫуртне (ҫапла, ун пек музей та пур Етӗрне тӑрӑхӗнче) кӗрсе тухӗҫ. Вырӑнти вулавӑшра вара «Айдак вулавӗсем» иртӗҫ. Хальхи вӑхӑтра вара районти ӳнерпе таврапӗлӳ музейӗнче Айдака асӑннӑ фотоӗҫсен куравӗ ӗҫлет-мӗн.
Сумлӑ ертӳҫӗ пулнӑ ҫынна халалласа стелла уҫма палӑртнӑ. Ыран унӑн никӗсне ярӗҫ.
Паян Етӗрне районӗнче выльӑх-чӗрлӗх отраслӗнче тӑрӑшакансен ӑмӑртӑвӗ иртнӗ. Конкурса дояркӑсем тата ӗнене искусствӑлла майпа пӗтӗлентерекенсем хутшӑннӑ.
Тӳррипе каласан, ку конкурс районшӑн та, республикӑшӑн та ҫӗнӗлӗх мар — ӑна ҫулсеренех йӗркелеҫҫӗ. Районта мала тухнисем республика шайӗнче, республикӑра палӑрнисем Раҫҫейри хӑйсен ӗҫтешӗсемпе ӑмӑртаҫҫӗ.
Конкурса пырса ҫитнӗ сӗт сӑвакансемпе осеменаторсене район администрацийӗн пуҫлӑхӗ Владимир Кузьмин тата унӑн пӗрремӗш ҫумӗ — ял хуҫалӑх пайӗн пуҫлӑхӗ Владимир Семенов тата ыттисем саламланӑ, ҫӗнтерме ӑнӑҫу суннӑ. Конкурса хутшӑнакансене Шупашкартан пырса ҫитнӗ артистсем савӑк кӑмӑл парнеленӗ.
Мӗн кӑна шутласа кӑлармаҫҫӗ-ши ӗнтӗ этем пурнӑҫне ҫӑмӑллатас тесе. Уй-хирсенче те халӗ ӗлекхилле алӑпа тырра ӳстерсе пуҫтармаҫҫӗ, мӗн пур ӗҫе пӗтемпе техника пурнӑҫлать.
Етӗрне районӗн хирӗнче те паянхи куна ҫӗнӗ технологи урапи (машина) «хуҫаланма» тытӑннӑ. Пайӑртарах ячӗ унӑн — «Тӗтре» пневмаход. Уй тӑрӑх ҫак урапа сехетре 60 ҫухрӑм таран хӑвалама пултарать. Ҫулпа мар, ӗҫ вӑхӑтӗнче. Ҫапла май халӑхра ӑна «луноход» ят пани те тӗл пулать.
В.И. Чапаев ячӗллӗ ОАО ПКЗ пуҫлӑхӗ тӗлентермӗш пневмахода шанать, кӑҫал тыр-пулла пысӑк тухӑҫпа пуҫтарса илме ӗмӗтленет. Ҫак тӗллеве тӳрре кӑларас тесен вара пайтах вӑй хумалла — сӑмахран ятарлӑ им-ҫам сапмалла. Племконезавод обществин пуҫлӑхӗ Александр Кузнецов В.И. Чапаев ячӗлле ОАО ПКЗ хирне ҫумсенчен хӑтарас тӗллевсемпе Чӗмпӗр облаҫӗнчи хресчен хуҫалӑх ертӳҫинчен Александр Кузнецовран пулӑшу ыйтнӑ — лашӗ вара ҫак тӗлӗнтермӗш урапана пирӗн тӑрӑха илсе ҫитернӗ те ӗнтӗ.
Паян, ҫӑвӑн 29-мӗшӗнче, Владислав Ижетников «Тӗтре» пневмохочӗпе ӗҫе пикенчӗ. Ҫак техника пулӑшӑвӗпе вӑл 2-3 кун хушшинче 1 000 гектар ҫӗре имҫамласа тухасшӑн — ҫанталӑк лайӑх тӑнӑ вӑхӑтра кунне вӑл шӗвекпе 500 гектар таранах сапайрать.
«Ачана ӑс кӗртес тесен, ӑна тапкӑ-ҫупкӑ парса илмелле». Ҫак меслет ҫине тайӑнса пулмалла Етӗрне районӗнче пурӑнакан 34 ҫулхи арҫын хӑйӗн 9 ҫулхи ачине «тӑн» кӗртсе пурӑннӑ. Шкулта панӑ килти ӗҫсене тӗппипех пурнӑҫлама пултарманишӗн ашшӗ хӑйӗн ачи ҫине пӗр хутчен мар алӑ йӑтнӑ. Ытларах сыпкаланӑ вӑхӑтра ашшӗ хӑйне «вӗрентекен» шутӗнче хума тытӑннӑ. Ку ырӑ мар пулӑм пирки йӗрке ӗҫченӗсем сиснӗ, вара «ачашӑн тӑрмашакан» ашшӗне айӑп тунӑ.
Паянхи куна пуҫиле ӗҫ суда ҫитнӗ.
Республикӑра официаллӑ майпа 16 пляжпа шыва кӗмелли вырӑн уҫма палӑртнӑ. Вӗсенчен тӑватшарӑшӗ Шупашкар хулинче тата Муркаш районӗнче пулӗҫ. Етӗрне районӗнче икӗ пляж уҫӗҫ, Ҫӗнӗ Шупашкарпа Ҫӗмӗрле хулисенче, Куславкка, Сӗнтӗрвӑрри, Шупашкар тата Улатӑр районӗсенче — пӗрер.
Ытти ҫӗрте ҫынсем шыва та кӗмӗҫ, хӗвел айӗнче те хӗртӗнмӗҫ темелле мар-ха. Официаллӑ майпа уҫнӑ вырӑнсене хӑрушсӑрлӑх енӗпе тивӗҫтермелле. Тепӗр майлӑ каласан, ҫакӑ укҫа-тенкӗпе ҫыхӑннӑ. Пытармасӑр калас тӑк, «Кунта шыва кӗме юрамасть» тесе ҫырса ҫапни вырӑнти хӑй тытӑмлӑх органӗсемшӗн йӳнне ларать. Тата, хамӑр хушӑра каласан, темрен тем пулсан вӗсем ҫине яваплӑх та тийӗнмест.
Сыхлав органӗн пресс-службинче пӗлтернӗ тӑрӑх Чӑваш Енӗн прокуратори ӗҫ йӗркине епле пурнӑҫланине тӗрӗсленӗ та саккуна пӑсакан пулӑмсем асӑрханӑ. Шкул ертӳҫисем — тӗрӗслевҫӗсене вӗсен ӗҫӗ кӑсӑклантарнӑ — ачасене ӗҫ кӗнекине тӗрӗс мар панӑ иккен. Унсӑр пуҫне иккен ӗҫе илнӗ чухне те килӗшӳсенче йӑнӑш сахал мар тунӑ.
— Вунсакӑр ҫула ҫитмен ачасене мединцина тӗрӗслевӗ витӗр тухмасӑрах ӗҫе пуҫӑнма ирӗк панӑ. Ку вара саккун йӗркине пӑсать, — пӗлтереҫҫӗ Чӑваш Ен прокураторин пресс-службинче.
Асӑннӑ йӗркене пӑсни Етернӗ районӗнчи тӑваттӑ шкулта палӑрнӑ. Прокуратура ӗҫченӗсем йӑнӑшнӑ ертӳҫӗсене администрацилле явап тытарни ҫинчен пӗлтереҫҫӗ.
+8.3 °C